گورستان شهرسوخته

گورستان شهرسوخته

گورستان شهرسوخته با حدود 21 هکتار وسعت در جبهه جنوب شرقی شهر قرار گرفته است.  تعداد قبرهای تخمین زده شده در آن حدود  22000 تا 35000 عدد می باشد که در ده گونه  ساختار متفاوت بنا شده اند که  نشان از تنوع باور های مذهبی و اجتماعی  جامعه باستانی این شهر  دارند .  

گونه های مختلف قبور در گورستان شهرسوخته شامل: 1. گودالهاي ساده، 2. گودالهاي دو قسمتي، 3. شبه سردابه ها، 4. سردابه ها،  5. گورهاي مستطيل خشتي. 6. گورهاي مربع خشتي 7. گورهاي دو ديواره 8. گورهاي دايره خشتي. 9. گورهاي دايره با در مسدود خشتي و 10. تدفین سفالی می باشند.

بیشترین گونه ساختاری قبر های حفاری شده  متعلق به گورهای گونه دوم یعنی گودالهای دو قسمتی است و بلافاصله بعد از این گروه، ساختار گونه 1 یعنی گودالهای ساده قرار می گیرند و به این ترتیب این دو گونه ساختار رایج ترین گونه تدفین در شهر سوخته به شمار می روند. گونه تدفین های سردابه ای یا گونه چهارم ساختاری  پس از این ها آمده است در حالی که از گونه شماره 9 ، یعنی گودال دایره شکل با  در مسدود خشتی تعداد کمی به دست آمده است و  ساختار گونه دهم یعنی تدفین کاسه سفالی در این محاسبات جای نگرفته است.

هر قبر شهر سوخته ، خود یک بایگانی علمی است که  مطالعه در مواد و مدارک موجود درآن ما را با جنبه های گوناگون زندگی مردم این اجتماع آشنا می سازد. در این جامعه پيشرفته  پرداختن به دنياي پس از مرگ دارای اهميت ویژه ای بوده است. باقي گزاردن صدها شيي مختلف،  اغذيه ،  نذور، ابزار كار و همچنین انواع شكل هاي تدفين، نوع تعبيه اشياء و نذورات داخل قبور،  مواد مصرفي داخل اين ظروف و شواهد بسيار ديگري نشان دهنده اعتقادات عميق اين مردم به زندگي پس از مرگ و در نتيجه اعتقاد به وجود يك نيروي برتر بوده است.  درگذشتگان  در جهات مختلف جغرافيائي و شكل هاي مختلف دفن شده اند. از روي شكل اين تدفين ها و اشياء موجود در آنها،  صرف نظر از پي بردن  به شغل و مرتبه اجتماعي افراد مدفون  و صرف نظر از  امكان تعيين فصل و زمان تقريبي فوت و يا تدفين افراد،  مي توان  به برخي از جنبه هاي اعتقادای آنان  نيز پي برد . اين نكته آخري  به خصوص  از روي جهت حفر قبرها و نحوه تدفين افراد و اشياء و نحوه توزيع آنها در اين قبرها  شناسائي مي شوند. جهت قبر ها و تدفين ها در گورستان  همواره متغير است و به نظر مي رسد كه در زمان انجام مراسم تدفين،  جهت خورشيد و محل قرار گرفتن آن در آسمان،  عامل مهمي در تصميم گيري در انتخاب جهت قبر و  قرار دادن شخص مدفون در آن بوده است.  تدفين در جهت تابش خورشيد  و یا در هر صورت در جهت تابش نور صورت مي گرفته است. مي توان گفت كه اشياء و نذورات موجود، اغلب داراي بيش از دو كاربرد بوده اند كه يكي در ارتباط با اعتقادات مذهبي مدفونين  به وجود دنیای پس از مرگ و  ديگري بيانگر مرتبه اجتماعي و شغل آنان بوده است.  با بررسی  و مطالعه بقایای انسانی موجود در این قبور می توان به وضعیت بهداشت، سلامتی، سن وسال، قد و بالا و وضعیت تغذیه مردم جامعه شهر سوخته پی برد.

برخی از مردم شهر سوخته را با لباس و یا پارچه کفنی دفن می کرده اند. در تعدادی از قبر ها آثار پارچه در روی بدن مردگان دیده می شود.  پارچه ها در شهر سوخته به سه شکل مختلف پیدا شده اند: به صورت پارچه کفن که مرده را در آن می پیچیده اند، به شکل زیرانداز و رو انداز و به شکل لباس. رایج ترین شکل نوع اول بوده است و در نوع دوم استفاده پارچه در قبر ، معمولا پارچه زیرانداز خشنتر از روانداز بوده است.

هر تدفین معمولا دارای یکی یا  دو  لیوان ، یک کاسه ، یک خمره کوچک، یک ظرف سنگی است که حاوی بقایای مواد غذائی گوناگونی هستند. به این مجموعه می توان تعدادی مهره از سنگهای نیمه قیمیتی و یا ابزار سنگی و مفرغی و استخوانی را نیز اضافه کرد و در قبور زنان مجموعه فوق اغلب با وجود یک مهر و یک ظرف رنگارنگ کاملتر می شود. 

اشیاء سفالی اصلی ترین موادی هستند که تقریبا در کلیه قبر ها ( به  استثنای قبر های خالی) وجود دارند. در کنار این دسته از اشیاء، هدایای دیگری ساخته شده از سنگ، گل، فلز، استخوان، چوب ، پارچه و امثال آن نیز در قبر ها دیده می شود.  ظرفهای مرمری شهر سوخته به دو گروه اصلی ظرفهای مخروطی و ظرفهای استوانه ای تقسیم می شوند. از سنگ صابون ، بر خلاف شهداد، یحیی و به خصوص جیرفت، در شهر سوخته تنها برای ساخت برخی از اشیاء کوچک و به ویژه مهر های مسطح استفاده می شده است. تعداد اشیاء ساخته شده از فلزات نیز محدود بوده است به ساخت میله های تزئینی، برخی از انواع تیغه ها و یا داس، و مهره ها. بیشتر اشیاء فلزی  به خاطر اکسیده شدن بیش از حد پوسیده شده و رنگ آنها به سبزی تیره گرائیده است.  همچنین مهره های سنگی تزیینی از سنگهای گوناگون به شکل منفرد و یا به شکل دستبند و مچ بند و پابند از داخل قبور پیدا شده است.  توزیع مهره ها  تا حدودی به جنسیت افراد مرتبط می شده است. مواد گوناگونی برای ساختن مهره ها  به کار رفته است: سنگ لاجورد، انواع عقیق، کالسادونی ( نوعی مرمر)، فیروزه و احتمالا یشم. جز از این ها مواد دیگری که کمتر بکار برده شده  عبارتند از مرمر، سنگ آهک، فلز( مفرغ)، صدف، استخوان و سفال. از طلا برای پوشش مهره های چوبی و سنگ لاجورد استفاده شده است.  کائولین و خمیر شیشه نیز به صورت جواهرات بدلی استفاده شده است. در میان سنگهای نیمه گرانبها عقیق بیشترین استفاده را داشته و پس از آن سنگ آهک ، سنگ لاجورد ( 25 مهره دارای پوشش طلائی بوده اند) ، کالسادونی و بلاخره فیروزه آمده اند.